31 March 2007

Myosotis Suaveolens

Ή Myosotis Exharrhena. Πολυετές φυτό, ενδημικό της Βαλκανικής Χερσονήσου, που ανήκει στην οικογένεια Myosotis Alpestris. Αναπτύσσεται σε υψόμετρο 2.000-2.900m περίπου, κυρίως σε αλπικά λιβάδια με χιονοστρώσεις και σε βραχώδεις περιοχές.

Όρθιο έχει συνήθως 30-50cm ύψος. Η στεφάνη του είναι μεγάλη και βαθυκύανη. Ο κάλυκάς του, μήκους 3.5-6mm, λεπτύνεται στον ποδίσκο (μίσχο) και είναι καλυμμένος από πολυάριθμες, μικρές, μαλακές, ευθείες τρίχες και λίγες αγκιστροειδείς, όπως και τα φύλλα του και από τις δύο πλευρές. Τα στενόμακρα κατώτερα φύλλα στη βάση, μήκους 3.5-8cm και πλάτους 3-5mm, γίνονται κοντύτερα κατά την επάνθηση, την άνοιξη και το καλοκαίρι. Τα άνθη του μπορεί να είναι γαλάζια ή λευκά.

Tα γαλάζια άνθη στα αγγλικά είναι γνωστά ως "pale-blue forget-me-nots" και το μήνυμα που συμβολίζουν είναι αυτό ακριβώς: "Μη με λησμονείς"... :)


Photos: Nature - Κείμενο: Nature & Serenity

22 March 2007

Σαχάρα

Η μεγαλύτερη έρημος στον κόσμο. Απλώνεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό ως την Ερυθρά Θάλασσα, σε μήκος 5.000 χιλιομέτρων και από το βορρά ως το νότο, από τη Μεσόγειο Θάλασσα και την οροσειρά του Άτλαντα ως τη λίμνη Τσαντ, σε μήκος άνω των 220 χιλιομέτρων. Συνολικά, η έκτασή της αντιστοιχεί σε κάτι παραπάνω από το ένα τέταρτο της αφρικανικής ηπείρου, καλύπτοντας τμήματα από δέκα διαφορετικά κράτη, ενώ ο πληθυσμός της δεν ξεπερνά τα 2 εκατομμύρια. Είναι η περιοχή με τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια στον κόσμο (περίπου 4.300 ώρες το χρόνο), και είναι σχεδόν μόνιμα ξερή.


Κι όμως, πριν από χιλιετίες η Σαχάρα ήταν ένας επίγειος παράδεισος με λίμνες, ποταμούς, δάση και πλούσια άγρια πανίδα, ενώ πριν από 40 εκατομμύρια χρόνια στην ευρύτερη περιοχή υπήρχε θάλασσα.


Ένας θρυλικός δρόμος, ο δρόμος του αλατιού διασχίζει τη Σαχάρα. Aπό το Ταουντενί φθάνει στο Τιμπουκτού, πόλη που κάποτε ήταν εμπορικό σταυροδρόμι για χρυσό, ελεφαντόδοντο, δούλους και αλάτι. Επί αιώνες μεγάλα καραβάνια με χιλιάδες καμήλες, μετέφεραν πλάκες αλατιού από το Βορρά προς το Νότο. Οι περιηγητές του 15ου αιώνα αναφέρουν ότι ήταν επίπεδες, με μήκος που ξεπερνούσε το ένα μέτρο και με βάρος από 25-45 κιλά. Πολύτιμες όσο και το χρυσάφι...


Η ανθρώπινη παρουσία στη Σαχάρα υπήρξε έντονη από την Παλαιολιθική εποχή κι αυτό το μαρτυρούν οι ζωγραφιές και τα σχέδια που έχουν βρεθεί πάνω σε τοιχώματα από αμμόλιθο. Αποδείξεις ενός ακόμα πιο μακρινού παρελθόντος αποτελούν οι σκελετοί δεινοσαύρων που έζησαν στο Τριάσιο πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια και ανακαλύφθηκαν στο Tενερέ του Νίγηρα.


Οι κάτοικοι της Σαχάρας είναι κυρίως νομάδες που μετακινούνται διαρκώς από τη μια όαση στην άλλη. Υπάρχουν κάπου 90 μεγάλες οάσεις, όπου οι άνθρωποι ζουν σε χωριά και καλλιεργούν δημητριακά.


Οι Τουαρέγκ είναι οι ιθαγενείς της ερήμου, νομαδική φυλή πρώην πολεμιστών που ζει στα άκρα της Σαχάρας, κοντά στις αλυκές της. Είναι γνωστοί και ως "μπλε άνθρωποι της ερήμου" λόγω της ενδυμασίας τους, που είναι βαμμένη με χρώμα λουλακί, με μια βαφή που ποτίζει το δέρμα. Η ενδυμασία τους αφήνει ακάλυπτα μόνο τα μάτια, με σκοπό να τους προστατεύει από την άμμο αλλά και τα κακά πνεύματα, που μπορούν να μπουν, όπως πιστεύουν, από το στόμα. Στη γλώσσα τους, τα Τιφινάγκ ("τα λόγια μας"), αυτοαποκαλούνται "Κελ Ταγκιλμάστ", που σημαίνει "λαός του καλύμματος", και "Ιμασαγκέν", που σημαίνει "ο ενάρετος και ο ελεύθερος". Εδώ και δέκα χιλιάδες χρόνια, τα καραβάνια των Τουαρέγκ αφήνουν τα πρόσκαιρα ίχνη τους στην άμμο της ερήμου, ενώ η έρημος αφήνει τα ανεξίτηλα σημάδια της πάνω τους, ακονίζοντας το χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία της φυλής τους.


Η ερήμωση που δημιούργησε το σημερινό αφιλόξενο τοπίο, γεμάτο αμμόλοφους, μαύρα πετρώματα, φαράγγια και κρατήρες ηφαιστείων, άρχισε πριν από 9.000 χρόνια.


Η επιβίωση πλέον σ' αυτό το περιβάλλον είναι δυνατή μόνο στις οάσεις, τα εύφορα απομεινάρια του παρελθόντος. Ο ρυθμός αύξησης της άμμου (αρχικά ήταν περίπου 50 μέτρα το χρόνο) έγινε σταδιακά εντονότερος, εξαιτίας της υλοτόμησης και της εκμετάλλευσης των δασών από τον άνθρωπο, με αποτέλεσμα πολλές ιστορικές πόλεις, όπως η Τσινγκουέτι στη Μαυριτανία, να καταστραφούν.


Ορισμένα τμήματα της Σαχάρας καλύπτονται αποκλειστικά από μεταβαλλόμενους αμμόλοφους με εκπληκτικά σχήματα, διαμορφωμένους από τους ισχυρούς ανέμους της ερήμου. Οι μεγαλύτεροι αμμόλοφοι βρίσκονται στο αλγερινό τμήμα της Σαχάρας. Το ύψος τους ξεπερνά τον υψηλότερο ουρανοξύστη της Νέας Υόρκης, φτάνοντας τα 465 μέτρα.


Στην πραγματικότητα, μόνο το ένα πέμπτο της Σαχάρας καλύπτεται από άμμο. Τα υπόλοιπα τμήματα της ερήμου είναι πετρώδεις πεδιάδες και βραχώδη υψίπεδα. Υπάρχουν επίσης πολυάριθμα βουνά, όπως το Τιμπέστι στο Τσαντ, αρκετά ψηλά (ως και τα 3.415m) και με συχνά χιονοσκέπαστες κορυφές.


Κατά τη διάρκεια της ημέρας η θερμοκρασία στη Σαχάρα μπορεί να αγγίξει ή σε ακραίες περιπτώσεις να ξεπεράσει τους 50°C υπό σκιάν. Αντίθετα, στη διάρκεια της νύχτας, πέφτει κατακόρυφα, ενίοτε και κάτω από το μηδέν. Τα ζώα της ερήμου έχουν προσαρμοστεί σ’ αυτές τις απότομες μεταβολές θερμοκρασίας. Πολλά ζώα, όπως ο σκαντζόχοιρος και η αλεπού της ερήμου, χώνονται κατά τη διάρκεια της ημέρας μέσα σε λαγούμια. Μόλις πέσει ο ήλιος βγαίνουν από τις τρύπες τους, προκειμένου να αναζητήσουν την τροφή τους με τη δροσιά.


Οι καμήλες είναι τα μεγαλύτερα ζώα της ερήμου, θαυμάσια προσαρμοσμένες στο ζεστό και ξηρό κλίμα. Μπορούν να επιβιώσουν ολόκληρες εβδομάδες χωρίς να πιουν νερό. Στις καμπούρες τους αποθηκεύουν λίπος που τους παρέχει πρόσθετη ενέργεια. Οι μακριές βλεφαρίδες προστατεύουν τα μάτια τους. Κλείνουν επίσης τα ρουθούνια τους, για να μην εισπνέουν την άμμο. Η καμήλα της Σαχάρας ονομάζεται "δρομάδα".


Τα μυστικά της Σαχάρας


Κάτω από την καυτή άμμο και τα πετρώματα της Σαχάρας κρύβονται μυστικά ολόκληρων χιλιετηρίδων...


Κοντά στην όαση Ντάκλα, για παράδειγμα, ζούσε ένας αρχαίος λαός. Η ύπαρξή του μαρτυρείται από τις πολυάριθμες ζωγραφιές πάνω στους βράχους της περιοχής, ανάμεσα στις οποίες και το εκπληκτικό Σπήλαιο των κολυμβητών, με σχέδια που απεικονίζουν ανθρώπους έτοιμους να κολυμπήσουν. Στην ίδια περιοχή επικρατούσε ευνοϊκό για τον άνθρωπο κλίμα κι αυτό αποδεικνύεται από τα υπολείμματα ενός απανθρακωμένου ξύλου, ηλικίας περίπου 6.000-9.000 ετών, αλλά και από τα οστά ζώων (ελέφαντες, βουβάλια και καμηλοπαρδάλεις), που οι έρευνες έχουν φέρει στο φως. Πιστεύεται ότι στη συγκεκριμένη ζώνη, στα νότια της λιβυκής ερήμου, περνούσε ένας δεύτερος Νείλος, ο Κίτρινος Νείλος, με έκταση χίλια χιλιόμετρα. Το ήπιο κλίμα στην περιοχή διήρκεσε μόλις 4.000 χρόνια. Στο τέλος επικράτησε η Σαχάρα, η οποία καταπόντισε τον άγνωστο πολιτισμό. Άνθρωποι και ζώα μετανάστευσαν προς το Νότο, κυρίως προς τις εύφορες κοιλάδες του Νείλου, εγκαινιάζοντας το μεγάλο πολιτισμό της Αιγύπτου.


Κοντά στην ίδια όαση βρέθηκε και μια επιγραφή σε βράχο, στην οποία αναγράφεται το όνομα ενός Πέρση στρατιώτη. Χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ., εποχή κατά την οποία ο Πέρσης βασιλιάς Καμβύσης υποδούλωσε την Αίγυπτο. Το στοιχείο αυτό αποδεικνύει τη μαρτυρία του Ηροδότου, ότι από εδώ πέρασαν οι 50.000 στρατιώτες του Καμβύση. Ο Καμβύσης είχε στείλει 50.000 άντρες στη Μεγάλη Όαση για να καταλάβει την περιοχή των Αμμωνίων, στη σημερινή όαση Σίβα. Οι στρατιώτες πιθανότατα ακολούθησαν τη διαδρομή των καραβανιών, η οποία διασχίζει την εγκαταλειμμένη έκταση της λευκής ερήμου. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ξέσπασε μια φοβερή θύελλα η οποία σκέπασε το στρατό κάτω από την άμμο.


Ο Λόφος των Σκελετών: Τριάντα σκελετοί, γύρω από τους οποίους βρίσκονται διάσπαρτα θραύσματα κεραμικών, σκαλισμένα με γεωμετρικά σχέδια, τυπικά της Νεολιθικής εποχής ανακαλύφθηκαν στη βάση ενός στρογγυλού λόφου από πέτρα, ο οποίος διακρίνεται πάνω στην άμμο της αλγερινής ερήμου, νοτιοδυτικά του Tαμανρασέτ. Η τοποθεσία ονομάζεται Tιχτάν, που στα Τιφινάγκ σημαίνει "μεγάλο κουτί". Εδώ, στην αυγή της 5ης χιλιετίας π.Χ. υπήρχε μια νεολιθική κοινότητα, ένα ψαροχώρι - σύμφωνα με τους θρύλους των Τουαρέγκ - που αφανίστηκε ως άλλη Πομπηία από μια ηφαιστειακή έκρηξη: Η περιοχή έχει πολλούς μικρούς ηφαιστειακούς κώνους, οι οποίοι κατά την τριτογενή και την τεταρτογενή εποχή ήταν ενεργοί.


Τέλος, μια άλλη χαμένη Ατλαντίδα αναζητείται, στην άμμο της λιβυκής ερήμου, εκεί όπου κάποτε ήταν ένα τοπίο εύφορο με "πόλεις άσπρες σαν περιστέρια"...



Το μοναδικό λουλούδι που ανθίζει στις οάσεις...




Photos: Nature - Κείμενο: Serenity
Πηγές για το κείμενο: Focus, Τα 7 θαύματα του φυσικού κόσμου

20 March 2007

Testudo Graeca

Από τα πιο πρωτόγονα ερπετά, η χελώνα θεωρείται απόγονος των δεινοσαύρων και συμβολίζει τη Γη. Εμφανίστηκε στον πλανήτη πριν 200 εκατομμύρια χρόνια. Η κυρία της φωτογραφίας ανήκει στο είδος Testudo Graeca (Ελληνική Χελώνα), που έκανε την εμφάνισή της αργότερα, κατά τη διάρκεια της Ηώκαινου. Ονομάστηκε 'Ελληνική' από τα σχέδια του καβουκιού της και όχι από γεωγραφική αναφορά.



Το καβούκι της χελώνας είναι ζωντανός ιστός και μέσα στην κοιλότητά του προστατεύονται τα ζωτικά όργανα του ζώου. Το δέρμα της σκεπάζεται με φολίδες, ιδιαίτερα χοντρές στα μπροστινά πόδια. Η χελώνα έχει οξύτατη όσφρηση και πάρα πολύ καλή όραση: Το οπτικό της πεδίο καλύπτει 360 μοίρες, σε αντίθεση με το οπτικό πεδίο του ανθρώπου που καλύπτει 160 μοίρες. Δεν έχει δόντια, αλλά οι σιαγόνες της έχουν κοφτερές άκρες και σχηματίζουν «ράμφος». Η χελώνα χρησιμοποιεί τη θερμότητα του περιβάλλοντος ως κύρια πηγή θερμότητας του σώματός της, μετακινούμενη από τον ήλιο στη σκιά και αντίστροφα (θερμορύθμιση).

Το χειμώνα οι χελώνες πέφτουν σε χειμέρια νάρκη και ξυπνάνε την άνοιξη, στις αρχές του Μάρτη. Τότε δραστηριοποιούνται με το δυνατό αισθητήριο της όσφρησης προς αναζήτηση όχι μόνο τροφής αλλά και συντρόφου. Είναι ζώα τελείως χορτοφάγα και αρχίζουν να αναπαράγονται σε μεγάλη ηλικία, 8-10 χρονών τα αρσενικά και 12-18 χρονών τα θηλυκά, αλλά είναι και ζώα μακρόβια: Η διάρκεια ζωής τους μπορεί να ξεπεράσει τα 100 χρόνια.



Μετά το ζευγάρωμα, που συνήθως γίνεται τον Απρίλιο, το θηλυκό ωοτοκεί μέχρι και 12 αυγά σε φωλιά σκαμμένη μέσα στη ζεστή γη. Στη συνέχεια εγκαταλείπει τελείως τα αυγά, τα οποία θα εκκολαφθούν με τη θερμότητα του ήλιου. Το Σεπτέμβριο με τις πρώτες βροχές που θα μαλακώσει το έδαφος, το αυγό θα σκάσει και ένα μικρό χελωνάκι που θα ζυγίζει περίπου 10 γραμμάρια θα γεννηθεί. Όταν μεγαλώσει το βάρος του θα είναι 100 φορές περισσότερο από αυτό. Στα πρώτα του 5 χρόνια το κέλυφος του θα είναι ακόμα πολύ μαλακό, πράγμα που το κάνει πολύ ευάλωτο και εύκολη λεία σε ζώα όπως αλεπούδες, σκύλους, αρουραίους, πουλιά, φίδια κ.λπ.

Όταν όμως μεγαλώσει, ο μοναδικός εχθρός του είναι ο άνθρωπος. Οι λόγοι για αυτό είναι αρκετοί και διάφοροι, ο κυριότερος εκ των οποίων το μέχρι πρόσφατα παράνομο εμπόριο του είδους ως κατοικίδιο ζώο.

Υπάρχουν 266 γνωστά είδη χελωνών σε όλο τον κόσμο, από τα οποία το 1/3 κινδυνεύουν άμεσα με αφανισμό.


Photos: Nature - Κείμενο: Serenity
Πηγές για το κείμενο: International Nature Network, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία

13 March 2007

Machu Picchu

Περού, Άνδεις. Ο μυστηριακός χώρος της ιερής κοιλάδας των Ίνκα και ιερό κέντρο της αυτοκρατορίας τους, που άκμασε πριν 500 χρόνια: Machu Picchu (Μάτσου Πίτσου), που σημαίνει 'παλαιό βουνό' στην κέτσουα, την τοπική διάλεκτο των Άνδεων. Μία ιερή πόλη-αστεροσκοπείο, που οικοδόμησε τον 15ο αιώνα μ.Χ. ο αυτοκράτορας των Ίνκα Pachacutec στις τραχιές πλαγιές των Άνδεων, σε ένα υψόμετρο που κυριολεκτικά κόβει την ανάσα: 3.400μ! Ίσως το πιο ενεργειακό μέρος στον πλανήτη... στη μέση του δρόμου προς το οροπέδιο των Άνδεων, βαθιά στη ζούγκλα του Αμαζονίου, πάνω από τον ποταμό Ουρουμπάμπα... Ένα αρχιτεκτονικό θαύμα από μία αρχαία φυλή ανθρώπων, που δε γνώριζε γραφή κι όμως ήταν τόσο προηγμένη για την εποχή της... Ένα αίνιγμα, ένα μυστήριο...



Ο πιο παραδοσιακός (αλλά και εξαντλητικός) δρόμος για να φτάσει κανείς στο Machu Picchu είναι το μονοπάτι των Ίνκα, μήκους 78 χλμ, που ξεκινά από μια άλλη αρχαία πόλη, το Κούσκο. Η άφιξη στο χώρο γίνεται με τελετουργικό τρόπο. Οι αυτόχθονες Ινδιάνοι καλωσορίζουν τον επισκέπτη και τον οδηγούν σ’ ένα λιθόστρωτο μονοπάτι, προκειμένου να εισέλθει στην αρχαία πολιτεία και να θαυμάσει την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική του πολιτισμού των Ίνκα: τους πάνω σε πέτρινους γκρεμούς ναούς του ήλιου και της σελήνης, το βράχο που ήταν ηλιακό ρολόι, την «πέτρα της ενάργειας», που είναι κομμένη ακριβώς όπως το σχήμα της κορυφογραμμής που βλέπει κανείς από πίσω της, την ειδική διαμόρφωση της στέγης κάποιων κτηρίων, που επιτρέπει την παρατήρηση συγκεκριμένων σημείων του ουρανού, τα υψίπεδα με κήπους και φυτείες, τα ευρηματικά υδραυλικά έργα και τον αντισεισμικό τρόπο με τον οποίο είναι χτισμένοι οι ογκόλιθοι: με τέλεια εφαρμογή μεταξύ τους, χωρίς κονίαμα, συχνά πελεκημένοι σε πολυγωνική μορφή και με τέλεια λείανση, η οποία αποδεδειγμένα επιτεύχθηκε μόνο με πέτρινο σφυρί, χάλκινο ψαλίδι, χάλκινο τσεκούρι και μια τσιμπίδα από φτερά! (Η χρήση του τροχού και του σιδήρου ήταν άγνωστη στους Ίνκας)...



Η διπολικότητα είναι εμφανής στην αρχαία πόλη-αστεροσκοπείο: "Στη δυτική πλευρά, που είναι η πλευρά του ουρανού, του πνεύματος, της νύκτας, υπάρχουν οι ναοί και οι οικίες των ιερέων, ενώ στην ανατολική μεριά, που είναι η πλευρά της γης, της ζωής, της ημέρας ήταν ο χώρος των καθημερινών δραστηριοτήτων... Για να συνδεθούν οι δύο κόσμοι χρησιμοποιείται η σκάλα, σύμβολο μεσιτείας μεταξύ ουρανού και γης. Η πόλη αυτή είναι η ζωντανή εικόνα μιας πυραμίδας που μας καλεί να μοιραστούμε μαζί της την εμπειρία της αναβατικής ατραπού" (βλ. nea-acropoli.gr).



Σύμφωνα με τη μυθολογία των Ίνκα, η φυλή τους προέρχεται από τον Μάνκο Κάπακ, γιο του Ήλιου και πρώτο αυτοκράτορα. Αρχικά, αποτέλεσαν μια μικρή φυλετική ομάδα, που στην πορεία έχτισε μια ολόκληρη αυτοκρατορία, από την Κολομβία μέχρι την κεντρική Χιλή και από τις ακτές του Ειρηνικού μέχρι την ζώνη των τροπικών δασών του Αμαζονίου, συνενώνοντας πλήθη λαών με διαφορετική κουλτούρα και γλώσσα γύρω από το ιερό της κέντρο, το Machu Picchu.

Πιστεύεται ότι η ιερή πόλη εγκαταλείφθηκε από τους Ίνκας εξαιτίας μιας επιδημίας ευλογιάς. Μετά την πτώση της αυτοκρατορίας των Ίνκα από τους Ισπανούς conquistador, το μυστηριακό Machu Picchu παρέμεινε μια "χαμένη πόλη" για περισσότερο από τρεις αιώνες, ως το 1911, που ανακαλύφθηκε ξανά από τον Hiram Bingham!

Το Machu Picchu είναι η καλύτερα οργανωμένη αρχαία πολιτεία που διασώζεται ως τις μέρες μας. Αποτελεί σύμβολο Κοινωνίας και Αφοσίωσης, είναι υποψήφιο ως ένα από τα νέα 7 θαύματα του κόσμου, ενώ από το 1983 έχει κηρυχθεί σε μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO.


Photos: Nature - Κείμενο: Serenity
Πηγές για το κείμενο: new7wonders.com, nea-acropoli.gr, xronos.gr

7 March 2007

Fragaria Vesca

Το φυτό της αγριοφραουλιάς είναι γνωστό για τα λεπτά φύλλα σε σχήμα V και τους μικρούς άλικους χυμώδεις καρπούς, οι οποίοι – αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς – έχουν πιο διακριτικό άρωμα και γεύση από τις καλλιεργημένες φράουλες.


Η αγριοφραουλιά διαλέγει μερικώς απάγκια μέρη της φύσης για να αναπτυχθεί και να καρποφορήσει. Καθώς είναι πολύ μικρή, η συγκομιδή των καρπών της δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είναι όμως ιδιαίτερα ευεργετική για τον άνθρωπο. Τα φύλλα της κυρίως αλλά και οι καρποί της χρησιμοποιήθηκαν νωρίς από τη φαρμακοποιία για τις - μεταξύ άλλων - καθαρτικές, διουρητικές, στυπτικές και αντιπυρετικές τους ιδιότητες. Χρησιμοποιούνται επίσης σε οδοντοσκευάσματα και ως καλλυντικές ουσίες που θεραπεύουν τα εγκαύματα από τον ήλιο.


Παραδοσιακά, η αγριοφραουλιά είναι σύμβολο ευτυχίας. Για τους Ινδιάνους Iroquois συμβολίζει την αρχή νέων πραγμάτων, γιατί είναι ένα από τα πρώτα φυτά που ανθίζουν και καρποφορούν μετά το χειμώνα. Την εποχή αυτή οι Iroquois πίνουν το χυμό της αγριοφραουλιάς, για να εξαγνίσουν το σώμα και το πνεύμα τους.


Photos: Nature – Κείμενο: Serenity, πηγή: Botanical.com